Αρχαιολογικοί χώροι στην ευρύτερη περιοχή

• Σάλη

Η Σάλη τοποθετείται από τους περισσότερους μελετητές στη θέση της σημερινής Αλεξανδρούπολης. Ο Τίτος Λίβιος αναφέρει την Σάλη το 188 π.Χ. ως κώμη που ανήκε στην Μαρώνεια. Στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης έχουν βρεθεί σχετικά ευρήματα: επιγραφή,  ένα αγαλμάτιο εφήβου, ένα θραύσμα ανάγλυφου και τάφοι με διάφορα κτερίσματα που χρονολογούνται από τον 1ο έως τον 4ο αι. μ.Χ. Από την μαρτυρία του Ηρόδοτου προκύπτει ότι η Σάλη ήταν παραθαλάσσια. Είναι επίσης πιθανόν ότι διέθετε και λιμάνι. Στα οικόπεδα της Αλεξανδρούπολης δεν έχουν αποκαλυφθεί έως τώρα θεμέλια κατοικιών ή άλλων κτιρίων της Σάλης.

• Μεσημβρία (Μεσημβρία - Ζώνη)

                                                                                                                                                            

• Αρχαίος Δορίσκος

Ο αρχαίος Δορίσκος απέχει από την Αλεξανδρούπολη 22 χιλιόμετρα. Τον κατοίκησαν Θράκες, που δημιούργησαν έναν οικισμό ο οποίος σιγά σιγά εξελίχθηκε σε μία πλούσια πόλη, προστατευμένη με ένα μεγάλο πανίσχυρο τείχος. Στην εξέλιξη της περιοχής συνέβαλε το ήπιο κλίμα, ο άφθονος φυσικός πλούτος και η εύκολη μετακίνηση με τα πλωτά μέσα που υπήρχαν. Η οικονομία αναπτύχθηκε στην περιοχή χάρη στο εμπόριο, όπως αποδεικνύεται από την εύρεση νομισμάτων της Αίνου, της Σαμοθράκης, της Μαρώνειας, του Φιλίππου, του Αλεξάνδρου και του Λυσίμαχου. Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος, κατά την εκστρατεία του στην Σκυθία (513 π.Χ.), έκτισε κάστρο στο οποίο εγκατέστησε περσική φρουρά. Μετά την αποχώρηση των Περσών, ο Δορίσκος έγινε βάση των Αθηναίων και αργότερα των Μακεδόνων του Φιλίππου και του Αλέξανδρου. Πιθανολογείται ότι έκοψε και  δικό του νόμισμα. Η εύρεση πολυάριθμων χειροποίητων αγγείων τοποθετεί χρονολογικά την ύπαρξη του αρχαίου Δορίσκου πριν τον κεραμικό τροχό. Το όνομα αναφέρεται μέχρι και τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μ.Χ., από εκεί και πέρα χάνεται. Πιθανόν ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Τραϊανός τον κατέστρεψε για να δημιουργήσει την Τραϊανούπολη. 

• Δοξιπάρα

Στην περιοχή της Δοξιπάρας ανακαλύφθηκε ρωμαϊκός τύμβος από τον 2ο αι. μ. Χ. με εντυπωσιακά ταφικά ευρήματα. Όπως προκύπτει από τα ταφικά κτερίσματα, κοσμήματα και αντικείμενα, που βρέθηκαν ενταφιασμένα, ο τύμβος ανήκει στα μέλη πλούσιας οικογένειας γαιοκτημάτων της περιοχής (τριών ανδρών και μιας γυναίκας). Τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα  είναι οι άμαξες των αρχόντων που τάφηκαν μαζί με τα αγαπημένα τους ζώα, τα άλογα! Ο Τύμβος έχει διάμετρο 60 μ. και ύψος 7,5 μ. Η αρχαιολογική έρευνα έχει δείξει ότι κατά την ρωμαϊκή εποχή στην Βόρεια Θράκη  οι οικογένειες πλούσιων γαιοκτημόνων επέλεγαν την ταφή τους σε τύμβους γύρω από τα κτήματά τους.  Η ανασκαφή είναι υπό εξέλιξη, ο χώρος όμως είναι επισκέψιμος και προσφέρει μια δυνατή εμπειρία ζωής στον επισκέπτη. 

• Παλαιόπολη Σαμοθράκης

Στην Παλαιόπολη της Σαμοθράκης βρίσκεται το Ιερό των Μεγάλων Θεών. Το Ιερό ήταν αφιερωμένο στην λατρεία και την τέλεση των Μυστηρίων των Μεγάλων Θεών, που ήταν φημισμένα στην διάρκεια της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του νησιού, δυτικά της αρχαίας πόλης. Η πιο παλιά θρησκευτική δραστηριότητα τοποθετείται στον 7ο αιώνα π.Χ., ενώ οι μόνιμες κατασκευές χρονολογούνται από το πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και κυρίως στον 3ο αιώνα π.Χ.  Οι θεοί, που αναφέρονται με το όνομα Κάβειροι, παραμένουν ακόμη αινιγματικοί και άγνωστοι. Στο χώρο του ιερού βρέθηκε επίσης η η περίφημη Νίκη, μαρμάρινο άγαλμα άγνωστου καλλιτέχνη της ελληνιστικής εποχής που παριστάνει φτερωτή τη θεά. Το γλυπτό εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου από το 1884. Είναι μία από τις τρεις φτερωτές Νίκες που βρέθηκαν στο ναό. Οι άλλες δύο εκτίθενται, η μεν πρώτη, που αποτελεί ρωμαϊκό αντίγραφο, στο Kunsthistorisches Museum της Βιέννης και η δεύτερη στο αρχαιολογικό μουσείο της Σαμοθράκης.

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου είναι:

• Το «Τέμενος»
• Το Ιερό
• Η Θόλος της Αρσινόης
• Το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β’
• Η Στοά                                                                            
• Το Ανάκτορο
• Ο Ιερός Κύκλος
• Το Μνημείο της Νίκης

• Μάκρη (Σπηλιά του Κύκλωπα)

Ο χώρος κατοικήθηκε κατά την Νεολιθική περίοδο (5000 π.Χ.) στην περιοχή της Σπηλιάς. Τα  κτίσματα, που ήταν κατασκευασμένα από πηλό, δημιούργησαν μικρό ύψωμα (Τούμπα). Γύρω στο 1000 π.Χ. οι Θράκες είχαν ιδρύσει εδώ μικρό οικισμό. Στη βυζαντινή εποχή ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.

Ο πρώτος αρχαιολόγος που επισκέφθηκετο χώρο ήταν ο Γ. Μπαλακάκης, που τον ταύτισε με την αρχαία Ζώνη και το ακρωτήριο Σέρρειο. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1988 και  συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Αποκαλύφθηκε ο νεολιθικός οικισμός, από τους σημαντικότερους της Βαλκανικής, και έγινε φανερό ότι ο αρχαίος οικισμός ήταν  εμπορικός σταθμός. Το ακρωτήριο Σέρρειο ταυτίζεται πλέον με την απόληξη του Ισμάρου.

Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής θεωρούνται:

•  Νεολιθικός οικισμός: Κατοικίες με δάπεδα, τοίχους πασσαλόπηκτους, φούρνους, εστίες κ.λ.π.                                                            
•  Εμπορικός σταθμός κλασικών ρωμαϊκών χρόνων. Διακρίνονται δύο αποθέτες, τείχος και κατοικίες.
•  Σπηλιά «του Κύκλωπα». Μικρό σπήλαιο με δύο χώρους.
•  Λαξευτές κατασκευές. Διακρίνονται σκαλοπάτια, κόγχες, δεξαμενές, παρατηρητήριο.                                                                        

 

• Λουτρά (Τραϊανούπολη)

Τα ερείπια μιας σημαντικής ρωμαϊκής πόλης, της Τραϊανούπολης, βρίσκονται 14 χλμ. ανατολικά της Αλεξανδρούπολης και νότια της κοινότητας Λουτρού. Ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Μάρκο Ούλπιο Τραϊανό (98-117 μ.Χ.) πάνω στον άξονα της περίφημης Εγνατίας Οδού. Το πιο αξιόλογο οικοδόμηματα είναι η Χάνα, ένα καμαρόστεγο ορθογώνιο κτίριο του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα, που χρησιμοποιήθηκε ως ξενώνας. Σήμερα εκεί φυλάσσεται η Αρχαιολογική Σχολή Τραϊανούπολης. Πίσω από την “Χάνα” βρίσκονται λουτρώνες από την εποχή της Τουρκοκρατίας (16ος αι. μ.Χ.). Η Τραϊανούπολη υπήρξε σημαντικό διοικητικό, στρατιωτικό και εκκλησιαστικό κέντρο της Θράκης.

 

 

 

 

 

 

• Διδυμότειχο (Πλωτινούπολη)

Στην νοτιοανατολική πλευρά του Διδυμοτείχου υπάρχει ο λόφος της Αγίας Πέτρας, που έχει ταυτιστεί από τον καθ. Γ. Μπακαλάκη με την Πλωτινούπολη. Η Πλωτινούπολη είναι ρωμαϊκή πόλη που ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό, ο οποίος της έδωσε το όνομα της γυναίκας του, Πλωτίνης. Πριν από τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο διαπιστώθηκε ότι ο λόφος αυτός με τη στρατηγική θέση παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Το 1965, κατά την κατασκευή χαρακώματος από στρατιώτες, βρέθηκε η χρυσή σφυρήλατη προτομή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.). Συστηματική ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε στην Αγία Πέτρα από το καλοκαίρι του 1977 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Το φθινόπωρο του 1996 ξανάρχισαν οι ανασκαφές στην περιοχή.